Radziejów – to
miasto i gmina
w południowej części
województwa kujawsko-pomorskiego
, w
powiecie radziejowskim
. Znajduje się niedaleko Inowrocławia.
W latach 1975-1998
miasto administracyjnie należało do
województwa włocławskiego
.
Według danych z 30 czerwca 2004 miasto liczyło 5804 osób.
Struktura powierzchni
Według danych z roku 2002 Radziejów ma obszar 5,75 km², w tym:
- użytki rolne: 62%
- użytki leśne: 7%
Miasto stanowi 0,95% powierzchni powiatu.
Demografia
Dane z 30 czerwca 2004[1]:
Opis | Ogółem | Kobiety | Mężczyźni |
---|
jednostka | osób | % | osób | % | osób | % |
populacja | 5804 | 100 | 3031 | 52,2 | 2773 | 47,8 |
gęstość zaludnienia (mieszk./km²) | 1009,4 | 527,1 | 482,3 |
Według danych z roku 2002[2] średni dochód na mieszkańca wynosił 1338,3 zł.
Historia
Pierwsza udokumentowana wzmianka w źródłach historycznych o Radziejowie pochodzi z
1142
roku, mówiąca o nadaniu grodu klasztorowi w
Mogilnie
.
Wiek XIII
W pod koniec
XIII wieku
Radziejów zaczął przekształcać się z znaczący na okolicę ośrodek administracyjny. Ustanowiona
kasztelania
powołana do sprawowania władzy sądowniczej i wojskowej miała niedługą żywotność. Autonomię swoją utraciła w końcu wieku na rzecz kasztelanów
kruszwickich
. Istniejąca komora celna zapewniała dochody, zbrojną pomoc oraz komasację zgromadzonych towarów w skarbcach i spichlerzach.
W
1252
roku książę kujawski Kazimierz wydał zezwolenie na lokację Radziejowa, a w
1298
roku Władysław Łokietek, książę Polski, nadał mu
miejskie prawo
magdeburskie. Z analizy dostępnych materiałów źródłowych oraz opracowań można wywnioskować, iż miasto posiadało drewnianą zwartą zabudowę, brukowane główne ulice, pośrodku z kwadratowym rynkiem, wokół którego znajdowały się rzemieślnicze warsztaty, sklepy, karczmy, stragany oraz budynki związane z władzą administracyjną.
Wiek XIV
Miasto na początku
XIV wieku
posiadało łaźnię, dwa młyny, sześć rzeźnickich jatek, kilka zajazdów, konny młyn oraz prawo do sprzedaży soli mielonej. Jako ośrodek handlowy, pełnił Radziejów dla okolicznych wsi rolę miejsca do prowadzenia transakcji handlowych.
W połowie
1310
roku Władysław Łokietek na mocy wydanej decyzji powierzył urząd wójta radziejowskiego Gerkonowi, jako zobowiązanie za opiekę nad księżną Jadwigą, kiedy był on na wygnaniu. Bardzo częstym gościem w Radziejowie był król
Władysław Jagiełło
. Podczas jednej w wizyt odbyły się zaręczyny córki Jadwigi, a w
1425
roku mieszkańcy miasta złożyli przysięgę wierności królowi, jego żonie Zofii i ich synowi
Władysławowi
.
Wiek XVI
W krajobrazie Radziejowa, w wiekach
XVI
-
XVIII
, dominującą rolę odgrywał
zamek
usytuowany we wschodniej części miasta (między ulicami Nową i Zamkową, obok klasztoru franciszkanów), który był głównym ośrodkiem władzy administracyjnej. To tam rezydowali do końca
XVIII wieku
starostowie. Udokumentowanymi faktami było sprawowanie urzędów między innymi przez przedstawicieli rodu Leszczyńskich, Orzelskich i później Józefa Sokołowskiego, Michała z
Brudzewa
Mielżyńskiego, Ignacego z Głogowy Kossowskiego oraz Wyssogota – Zakrzewskiego. Jego znaczenie z biegiem czasu ulegało pomniejszeniu. Zdecydowanie przyczyniła się do tego dewastacja jego murów oraz obiektów, które znajdowały się w jego wewnętrznej i zewnętrznej części. Na kartach kronik zachowały się opisy jego wyglądu oraz funkcji. Ostatecznie zamek rozebrano około 1820 roku. Jedyny namacalnym śladem jego usytuowania było wzgórze nazywane przez mieszkańców Radziejowa Zamczyskiem.
Wiek XVII
W drugiej połowie
XVII wieku
starostwo radziejowskie obejmowało, oprócz Radziejowa, pobliskie miasteczko
Skulsk
, oraz wsie:
Czołowo
,
Płowce
,
Skotniki
i
Stary Radziejów
.
Wiek XVIII
W
1720
roku z inicjatywy biskupa kujawskiego Krzysztofa Szemberka powstała prowadzona przez
pijarów
szkoła, która kształciła dla potrzeb przyszłych adeptów stanu duchownego oraz przygotowywała kadrę do sprawowania funkcji w świeckich urzędach. Znacznej pomocy finansowej w jej powołaniu udzieliła Barbara z Kretkowskich Mielęcka, rodziny Dąbrowskich i Zakrzewskich, ksiądz Teofil Kraśnicki, Stanisław Jarnowski, dziedzic z Lubienia, Adam Słubicki, dziedzic z Mielżyna. Z chwilą powołania
Komisji Edukacji Narodowej
w Radziejowie utworzono szkołę ponadwydziałową, częściowo finansowaną z funduszów wyżej wymienionej komisji. Placówka ta, oprócz działalności dydaktycznej, specjalizowała się w edukacji związanej z kulturą i sztuką. Kres jej wiąże się z przeniesieniem ojców pijarów w
1819
roku do Włocławka.
Wiek XIX
W
XIX wieku
nastąpił dalszy powolny rozkwit miasta, który został zahamowany z chwilą utraty praw miejskich w
1871
roku. Ważniejszymi obiektami był miejski ratusz oraz remiza z obserwacyjną wieżą. W wyniku
II rozbioru Polski
, większa część dawnego województwa brzesko-kujawskiego, przypadłą
Prusom
, zaś po
III rozbiorze
powiaty brzeski, kowalski i radziejowski przyłączone zostały do departamentu
poznańskiego
w Prusach Południowych. Stan ten trwał aż do czasu zjednoczenia ziem polskich w
1806
roku. Na początku
XIX wieku
Radziejów liczył zaledwie 813 mieszkańców.
W dobie
Księstwa Warszawskiego
Radziejów wielokrotnie dotykała ekspansja licznych oddziałów wojskowych oraz rabunkowa gospodarka wojenna, co spowodowało dalsze zubożenie mieszkańców miasta. Po klęsce
Napoleona
i zaborze Księstwa Warszawskiego przez
Rosjan
, uległa zmiana struktura zarządzających władz oraz podział administracyjny. Powiaty: brzeski, kowalski i radziejowski połączono w obwód kujawski z siedziba władz komisarza we Włocławku przyporządkowane pod protektorat mazowieckich władz wojewódzkich w Warszawie. Położenie graniczne Radziejowa, którym kierował burmistrz przy pomocy urzędników magistrackich, miało wpływ na stosunki wewnętrzne oraz nobilitowało miasto.
Na stan miasta i jego mieszkańców niewielki wpływ miały wypadki związane z wybuchłym w
1863
roku
powstaniem styczniowym
, którego zasięg na Kujawach ograniczył się do odbycia kilku ćwiczeń we
Brześciu Kujawskim
, Kowalu, Radziejowie i Włocławku. Działającymi przywódcami na tym terenie był Ludwik Mierosławski i jego krewny z Inowrocławia – Franciszek Mierosławski. Do kilku potyczek doszło w rejonie
Krzywosądzy
,
Dobrego
i pod Nową Wsią w pobliżu jeziora
Gopło
. Blisko tygodniowa kampania dyktatora zakończyła się fiaskiem z powodu nieporozumień w łonie wyższych dowódców oraz brakiem zrozumienia dla idei wyzwalania kraju przez bardzo wielu prominentnych rodów ówczesnej szlachty kujawskiej, która w minimalnym stopniu wyrażała zainteresowanie powyższym problemem. Na podkreślenie zasługuje postawa bardzo licznego grona chłopów oraz zwykłych mieszkańców miasteczek. To właśnie oni z entuzjazmem przyjmowali oddziały Mierosławskiego i mimo braku odpowiedniego uzbrojenia i wyposażenia włączali się do walki zbrojnej.
Odwet, jaki zgotowały władze zaborcze po upadku powstania styczniowego, zaowocował sytuacją, w której Radziejów jeszcze bardziej stracił i tak nadwątloną pozycję. W
1870
roku miasto stało się osadą wiejską. Podobny los spotkał
Osięciny
oraz
Piotrków Kujawski
. Na krótko, od
1867
roku, Radziejów był jeszcze siedzibą władz powiatowych, bowiem na skutek nowej organizacji
Królestwa Polskiego
włocławski powiat rozdzielono na dwa powiaty: radziejowski i włocławski. W
1870
roku zarząd powiatu przeniesiono do powiatu nieszawskiego z siedzibą w
Aleksandrowie Kujawskim
, pozostawiając miastu status gminy, do której należały: Bytoń, Osięciny, Piotrków Kujawski,
Sędzin
i
Służewo
.
Radziejów pod koniec
lat osiemdziesiątych
XIX wieku
miał 1589 stałych mieszkańców, którzy zamieszkiwali w 128 budynkach drewnianych i 12 murowanych. W mieście funkcjonował parafialny kościół katolicki oraz kościół ojców
franciszkanów
. Pozbawienie w ówczesnych czasach Radziejowa praw miejskich, a tym samym i wielu przywilejów, zdetronizowała go do podrzędnego miasta prowincjonalnego oraz spowodowało bardzo skromną egzystencję jego mieszkańców.
Lata 1900-1945
Prawa miejskie Radziejów odzyskał dopiero na progu
II Rzeczypospolitej
, w
1919
roku. W związku z tym powołano w Radziejowie posterunek policji państwowej, urząd pocztowy i telekomunikacyjny oraz szereg instytucji i organizacji o charakterze gospodarczym, kulturalnym i społecznym. W
1931
roku Radziejów liczył 4025 osób oraz 496 budynków mieszkalnych.
Bardzo ważną rolę w okresie międzywojennym w działalności gospodarczo-ekonomicznej odegrały kółka rolnicze. Nawiązując do tradycji z początku
1905
roku utworzonego przez Tadeusza Brudzicza i Aleksandra Płachcińskiego w Radziejowie kolejne organizacje zawiązały się w Bronisławie-parceli, Czołowie i Szostce. W ramach statutowych zadań kółka rolnicze prowadziły działalność popularyzatorską oraz szkolenie w zakresie przysposobienia rolniczego. W ówczesnym Radziejowie działało około 80 zakładów przemysłowo-rzemieślniczych oraz dwa młyny, dwie piekarnie, dwanaście mleczarń, wytwórnia wody sodowej i łazienek, dwie firmy przewozowe obsługujące mieszkańców. Część miasta była zelektryfikowana z prywatnej elektrowni Wyrzykowskiego. Miejscowe rzemiosło rzeźniczo-wędliniarskie, murarskie, szewskie, krawieckie i rymarskie skupione było w cechu. Handel opanowany był głównie przez
Żydów
i skupiał się w małych sklepach oraz na straganach wokół rynku i jego pobliskich uliczkach.
Do innych rolniczych stowarzyszeń i organizacji, zaliczyć należy Oddział Stowarzyszenia Kupców Polskich w Radziejowie, Radziejowską Kasę Pożyczkową Bezprocentową, Spółdzielnię Spożywczo-Manufakturową, Spółdzielnię Rolniczo-Handlową "Rolnik" i Radziejowska Kasa Stefczyka.
Życie polityczne ogniskowało się w bardzo wielu ugrupowaniach polityczno-społecznych, działających w mieście i w jego pobliżu. Bardzo duży wpływ na wielu mieszkańców Radziejowa miało oddziaływanie takich organizacji jak:
Polska Partia Socjalistyczna
,
Polskie Stronnictwo Ludowe Wyzwolenie
,
Polskie Stronnictwo Ludowe Piast
,
Stronnictwo Narodowe (1928-1947)
,
Komunistyczna Partia Polski
,
Bezpartyjny Blok Współpracy z Rządem
, Żydowska Partia Socjalistyczna "
Bund
" oraz inne. Młodzież zrzeszała się w:
Komunistycznym Związku Młodzieży Polskiej
, Oddziale Międzynarodowej Organizacji Pomocy Rewolucjonistom, Stowarzyszeniu Robotniczego Wychowania Fizycznego "Jutrznia", Towarzystwie Gimnastycznym "Sokół", Związku Młodej Polski, Akcji Katolickiej, Związku Młodzieży Wiejskiej "Siew", Legionie Polskim oraz kilku innych.
W rozwoju oświatowo-kulturalnym prym wiodła szkoła powszechna oraz inne szkoły prowadzone przez gminy wyznaniowe. Jednak sytuacja lokalowa ich była bardzo ciężka. Odziedziczona po zaborach substancja nie nadawała się do pełnego zaspokojenia wymagań dydaktycznych. W tej sytuacji postanowiono w
1921
roku rozpocząć budowę nowej szkoły, którą z wielkim trudem oddano do użytku dopiero w
1931
roku.
W omawianym okresie, głównie przy szkołach powszechnych i gimnazjum, powołano: Polską Macierz Szkolną im.
Henryka Sienkiewicza
, Towarzystwo Kulturalno-Oświatowe, Towarzystwo Budowy Publicznych Szkół Powszechnych, Ognisko
Związku Nauczycielstwa Polskiego
,
Uniwersytet Ludowy
,
Związek Harcerstwa Polskiego
,
Polski Czerwony Krzyż
i inne.
W sali
Ochotniczej Straży Pożarnej
wystawiane były wielokrotnie przedstawienia, które przy współpracy strażackich działaczy przygotowywali nauczyciele i członkowie różnych stowarzyszeń. Ożywioną pracę prowadziło Koło Gospodyń Wiejskich, organizacje i koła przyparafialne, związki sportowe i inne.
Tradycyjnym miejscem manifestacji państwowych i kościelnych, podczas których gromadziło się społeczeństwo Radziejowa, był plac koło pomnika
Tadeusza Kościuszki
. Tutaj narodziła się koncepcja uczczenia 600. rocznicy zwycięstwa wojsk polskich nad Krzyżakami w pobliskich Płowcach.
Nieuchronnie zbliżający się wybuch
II wojny światowej
wśród mieszkańców Radziejowa budził strach. Niebezpieczeństwo związane z działaniami wojennymi powodowała także chęć przeciwstawienia się potencjalnej agresji oraz wywoływał wiele samozachowawczych odruchów, częstokroć doprowadzając do irracjonalnych zachowań. Już w kilka dni po
1 września
1939
roku, przez miasto przemaszerował szereg kolumn uciekinierów, które sprowadziły spory ferment społeczny. Władze miasta, na czele z burmistrzem, ewakuowały się w stronę
Brześcia Kujawskiego
– brak władz spowodował częściowe splądrowanie i rabunek sklepów.
Zajęcie Radziejowa przez oddziały
Wehrmachtu
nastąpiło po krótkiej potyczce z miejscowym oddziałem Obrony Narodowej, w późnych godzinach popołudniowych dnia
9 września
1939
roku. Od tej chwili miasto włączono do utworzonego powiatu w
Ciechocinku
,
Kraju Warty
ze stolicą w
Poznaniu
. Okupant, po przejęciu całkowitej władzy, zamknął wszystkie szkoły i placówki wychowawcze, zakazał oficjalnej działalności partyjnej, rozwiązał stowarzyszenia i inne organizacje. Wielu czołowych ich przywódców zostało deportowanych do miejsc zagłady, więzień lub wywiezionych na tereny Rzeszy. Represje nie ominęły także spraw duchowych, począwszy od przeznaczania kościołów na magazyny i inne składy, a skończywszy na przymusowym w nich pobycie Żydów, których okupant ze szczególną zaciekłością i bezwzględnością eksterminował. Wiarygodne dane określają, iż około 750 osób tego pochodzenia zginęło w obozie w
Chełmnie nad Nerem
(
Kulmhof
). Ponadto, w tym tak niewielkim mieście, podczas
hitlerowskiej
okupacji 62 osoby zostały aresztowane i większość nie powróciła do swoich domów, 11 osób zamordowano na miejscu, do obozów pracy wysłano 72 osoby, a na roboty 750.
W
1944
roku, kiedy to dochodziło coraz więcej informacji, iż dotychczas niezwyciężone wojska hitlerowskie ponoszą na froncie wschodnim porażki, w wielu miastach – w tym także i w Radziejowie – zapanowywała atmosfera ulgi oraz chęci jak najszybszego wyzwolenia się z okowów wojny. Jednak rezydujące i mocne środowisko niemieckich władz w mieście nie pozwalało na jakiekolwiek odstępstwa od narzuconego reżimu. W końcu
1944
roku przystąpiono do budowy linii obrony miasta oraz pośpiesznie zwołano pospolite ruszenie, aby wzmocnić oddziały Wehrmachtu. Podczas
okupacja
niemieckiej
Niemcy
wprowadzili nazwę okupacyjną
niem.
Rädichau (
1943
–
1945
niem.
Rädichau.
Z chwilą rozpoczęcia ofensywy wojsk I Frontu Białoruskiego, ziemię kujawską stopniowo opuszczał okupant. W dniu
19 stycznia
1945
roku, urzędujący w Radziejowie niemiecki komisarz zarządził ewakuację swoich urzędników, ale także i wszystkich mieszkańców miasta. Całkowita wywózka mieszkańców Radziejowa nie mogła być urzeczywistniona z powodu szybkiego wkroczenia – po krótkiej i zaciętej walce – 12 Korpusu Pancernego 2 Armii Pancernej Gwardii. Tym niemniej władze niemieckie zmusiły kilku członków Ochotniczej Straży Pożarnej, aby ze sprzętem pożarniczym wyjechały na Zachód. Jeden z pojazdów pożarniczych, walcząc z napotkanymi po drodze pożarami, dotarł aż do
Berlina
, drugi natomiast w wyniku sprokurowanej awarii silnika, po kilku dniach powrócił do miasta. Dla społeczności Radziejowa zakończył się mroczny i tragiczny okres II wojny światowej w dniu
20 stycznia
1945
roku.
Po 1945
W ślad za przesuwającym się na zachód frontem przybywały grupy operacyjne, których zadaniem było przejmowanie miast i wsi oraz ustanawianie nowych struktur władzy. Miasto liczące około 4500 osób borykało się z bardzo wieloma problemami. Wprowadzenie nowych, opartych na działaczach lewicowych, struktur władzy administracyjnej napotykało z ostrymi – częstokroć krwawymi – oporami. Działające podziemne oddziały poczyniły wiele szkód na posterunkach
Milicji Obywatelskiej
, w szkołach, w urzędach gmin i lokalach państwowych, banku spółdzielczym i sklepach spożywczych. Sytuację pogarszał fakt, niezadowolenia licznej rzeszy mieszkańców Radziejowa, z powodu ich bardzo złej sytuacji materialnej, braku możliwości zakupienia czy otrzymania opału, żywności i niestabilnych cen.
Radziejów administracyjnie podlegał władzom powiatu nieszawskiego z siedzibą w Aleksandrowie Kujawskim. Ustrój miasta do
1950
roku oparty był na przepisach dekretu z dnia
23 listopada
1944
roku o organizacji i zakresie działania samorządu terytorialnego i innymi przepisami prawa w tej materii. Na ich podstawie w dniu
12 lutego
1945
r. ukonstytuowała się licząca 16 osób Miejska Rada Narodowa. W jej składzie było 6 członków
Polskiej Partii Robotniczej
(PPR), 5
Polskiej Partii Socjalistycznej
(PPS) oraz 5 bezpartyjnych. Jej pracami – jako przewodniczący – kierował Jan Malicki, natomiast organem wykonawczym był Zarząd Miasta kierowany przez burmistrza, który do pomocy miał ławników. Pierwszym i długoletnim burmistrzem Radziejowa był Józef Jadach.
Miejska Rada Narodowa musiała, przez cały okres swojej działalności, zmierzyć się z bardzo poważnymi zadaniami. Naczelną kwestią była pilna naprawa domów zniszczonych lub uszkodzonych w trakcie działań wojennych, naprawa i budowa nowych dróg w mieście, zaopatrzenie mieszkańców w niezbędne do życia artykuły spożywcze oraz ułatwiający egzystencje podstawowy sprzęt techniczny, dostarczenie materiałów opałowych, zapewnienie ładu i porządku publicznego, powołanie szkolnictwa i służby zdrowia, ustanowienie sprawnie działających organów władzy, która przejmowała coraz więcej obowiązków i zadań. Analiza zachowanej dokumentacji z tego okresu, zaświadcza, iż wiele wymienionych wyżej przedsięwzięć – choć z niemałymi trudnościami i oporami – zdołano zrealizować. Prace zarządu miasta oraz zatrudnionych 10 urzędników musiały zadowalać zwierzchnie władze administracyjno-partyjne jak i mieszkańców Radziejowa, kiedy to mogły one sprawować swój urząd przez kilka kolejnych lat.
Przeprowadzona w
1954
roku reforma struktury administracyjnej państwa zniosła istnienie gmin wiejskich, z których wyodrębniono nowy twór – gromady. Kolejne uregulowania organizacyjno-prawne jakie miały miejsce pod koniec
1955
roku spowodowały powstanie powiatu radziejowskiego, w składzie którego znalazło się miasto i 31 gromad. Utworzenie nowego organizmu zdynamizowało postęp gospodarczy. Powstał wówczas szereg placówek użyteczności publicznej, zakładów pracy, obiektów handlowych i służących kulturze. Nastąpił dalszy rozwój budownictwa mieszkaniowego. Oddano do użytku wodociągi komunalne, utwardzono szereg ulic, poprawiono oświetlenie miejskie oraz odnowiono kilkadziesiąt fasad domów. Z dniem
1 lipca
1975
roku wprowadzona została dwustopniowa struktura administracji państwowej. Powstało nowe województwo włocławskie, w którego obszarze znalazł się Radziejów. Okres ten to dalszy rozwój miasta. Jako przykłady wdrożenia w życie gospodarczych przedsięwzięć mogą posłużyć kompleksowe opracowanie planu rozwoju Radziejowa do
1990
roku oraz oddanie do użytku w
1979
roku kompleksu szpitalnego.
Wydarzenia z lat osiemdziesiątych dotknęły także i radziejowskie społeczeństwo. Na fali "polskiej bezkrwawej rewolucji" rozpoczęła się transformacja ustrojowa. W
1980
roku w remizie radziejowskiej OSP zawiązał się Komitet Obywatelski, który reprezentował "Solidarność wiejską". W
1986
roku na naczelnika Miasta i Gminy Radziejów wybrano Marka Szuszmana, który po przerwie w latach
1990
-
1994
sprawował ponownie tę funkcję, ale już jako burmistrza miasta, do
2002
roku, kiedy to przegrał wybory z przewodzącym koalicji drobnych radziejowskich przedsiębiorców Sławomirem Bykowskim. To za jego kadencji miasto nabrało estetyczniejszego wyglądu, powstało nowe osiedle mieszkaniowe, pobudowano siedzibę pod Jednostkę Ratowniczo-Gaśniczą PSP i nowoczesną stację paliw, poprawiono jakość usług telekomunikacyjnych. Wiele wysiłku i nakładów finansowych Zarząd i Rada Miasta włożyła w inwestycje chroniące środowisko naturalne. Powstał Oddział Wyższej Szkoły Pedagogicznej w
Bydgoszczy
, zapoczątkowano gazyfikację miasta oraz modernizację ujęcia wody i szereg innych ważnych dla funkcjonowania miasta oraz społeczeństwa inwestycji.
Pod koniec
1991
roku Rada Miejska podjęła pakiet uchwał, na mocy których ustanowiono nowy podział terytorialny i majątkowy, ustanowiła lokalizację organów miasta i gminy, udało się jej rozstrzygnąć prawa własności oraz określić struktury organizacyjne i ustrojowe wewnątrz nowo powstałych jednostek samorządowych. Rozdzielenie miasta i gminy, w początkowych latach, było z racji wielu przyzwyczajeń mieszkańców trudnym do zaakceptowania. Jednak z biegiem czasu oraz znacznym polepszeniem sprawności obsługi mieszkańców sytuacja stopniowo się znormalizowała.
W mieście, w którym mieszkańcy mieli tak duże problemy egzystencjonalne, pieczołowicie kultywowano tradycje historyczne oraz zawieszoną przez działania wojenne i okupację działalność społeczno-kulturalną. Na szczególne podkreślenie zasługuje nieprzerwana praca Ochotniczej Straży Pożarnej w Radziejowie. Mimo iż okupant ustanowił niemiecką komendanturę, do drużyny bojowej należało wielu strażaków, którym dobro współmieszkańców leżało na sercu. Już w pierwszych dniach po opuszczeniu miasta przez hitlerowców stała się jedną z wiodących i bardziej prężnych organizacji społecznych. Innymi ważniejszymi w krajobrazie miasta, reaktywowanymi lub powołanymi organizacjami społecznymi (oprócz wymienionych wyżej partii politycznych) były: Stacja Opieki nad Matką i Dzieckiem, Koło Łowieckie, Chór Cecyliański, Towarzystwo Śpiewu im.
Stanisława Moniuszki
, Koło Społecznego Komitetu Radiofonizacji Kraju, Radziejowski Związek Samopomocy Chłopskiej, Oddział Polskiego Czerwonego Krzyża, Związek Harcerstwa Polskiego, związki: Zawodowy Pracowników Drogowych, Przemysłu Spożywczego, Pracowników Spółdzielczości, Prywatnych Kupców i inne, Stowarzyszenie Ogródków Działkowych, Komitet Opieki Społecznej,
Caritas
.
Odrębnym i bardzo znaczącym dla rozwoju całokształtu życia miasta była dydaktyczno-oświatowa praca placówek szkolnictwa w Radziejowie. Od połowy lutego
1945
roku – z kilkoma zmianami w późniejszych latach – działała szkoła podstawowa, która otrzymała nowy gmach w
1972
roku i w
1974
przemianowana została w Zbiorczą Szkołę Gminną. W
1950
roku utworzona została Państwowa Szkoła Ogólnokształcąca w Radziejowie, która w 1965 roku przyjęła imię Władysława Łokietka. Do 1 września
1975
roku na bazie lokalowej Liceum Ogólnokształcącego powstało Liceum Medyczne. Dla potrzeb kształcenia zawodowego uruchomiono w
1947
roku średnią szkołę zawodową, która na przełomie
1951
/
1952
roku przyjmuje nazwę Zasadnicza Szkoła Zawodową, a w 1962 roku powstaje na jej bazie Technikum. W
1973
roku, oprócz wyżej wymienionych szkół ponadpodstawowych, pracowały jeszcze Zasadnicza Szkoła Zawodowa Dokształcająca, Zasadnicza Szkoła Budowlana, Technikum Mechaniczne i Technikum Mechaniczne dla Pracujących. Kolejne wybory samorządowe w
1998
roku potwierdziły zasadność dotychczasowych struktur samorządowych. Nowo wybrani radni funkcję burmistrza powierzyli ponownie Markowi Szuszmanowi, a przewodniczącego rady Janowi Kalafusowi. Owocem działalności włodarzy miasta na lata
1998
-
2002
było opracowanie nowego programu gospodarczego i społecznego, który nigdy nie został zrealizowany. Główny nacisk położono w nim na dokończenie rozpoczętych zadań oraz na budownictwo czynszowe, infrastrukturę komunalną i techniczną.
Zabytki
- kościół parafialny pw. Wniebowzięcia
Najświętszej Marii Panny
fundacji biskupa krakowskiego
Jana Grota
w
1331
roku. Przebudowany w XVI wieku. W latach 1730-1865 pod zarządem zakonu
Pijarów
, którzy mieli tu kolegium i klasztor rozebrane po 1865. Kościół ma jedną nawę z trójbocznie zamkniętym prezbiterium, szczyty neogotyckie. Wystrój neogotycki i barokowy.
- kościół i klasztor o.o. franciszkanów, którego fundatorem był w
1331
roku król
Władysław Łokietek
. Przebudowany na barokowy po pożarach w 1657 i 1704 r. Nad prezbiterium szczyt z ok. 1657 r., nad korpusem szczyt z 1930 r. Gotycki portal zachodni z XIV/XV wieku. Wnętrze nakryte sklepieniami z 1930 r. Wystrój barokowy.
-
ratusz
z 1826 roku (Rynek 6), w miejscu starszego wzmiankowanego w 1609 r.
- średniowieczny plan miasta
- wiatrak drewniany, wzmiankowany w 1765 r.
- domy z XIX wieku
Na terenie powiatu radziejowskiego znajduje się kilka znanych z wydarzeń historycznych miejscowości. Do najważniejszych i nierozerwalnie związanej z naszą przeszłością są
Płowce
, położone na szlaku Radziejów – Brześć Kujawski, słynne z bitwy w
1331
roku między wojskami Władysława Łokietka i Zakonu Krzyżackiego. We wsi znajduje się murowany dwór z
1759
roku, spichlerz oraz park krajoznawczy. W Piotrkowie Kujawskim znajduje się murowany kościół św. Jakuba z pierwszej połowy
XVI wieku
. W
Krzywosądzy
znajduje się dwór Modlińskich z połowy
XIX wieku
oraz na cmentarzu parafialnym nagrobek Heleny Modlińskiej – wnuczki
Adama Mickiewicza
.
Radziejów dzisiaj
W dniu
1 stycznia
1999
roku w wyniku nowego podziału administracyjnego kraju miasto stało się ponownie siedzibą
powiatu radziejowskiego
. Obecnie miasto zajmuje powierzchnię 5,75 km² i zamieszkiwane jest przez 6 tys. mieszkańców. Na terenie Radziejowa znajdują się dwie szkoły podstawowe, w tym jedna specjalna, dwa przedszkola oraz dwa gimnazja (Publiczne Gimnazjum Powiatowe, Publiczne Gimnazjum Nr 1). Istnieją także trzy szkoły średnie: Liceum Ogólnokształcące im. Władysława Łokietka, Zespół Szkół Rolnicze Centrum Kształcenia Ustawicznego mieszczący się na Przemystce ("Przemystka") oraz Zespół Szkół Mechanicznych im.
Józefa Piłsudskiego
, w skład której wchodzą następujące szkoły: Zasadnicza Szkoła Zawodowa, Zasadnicza Szkoła Specjalna, Technikum Zawodowe na podbudowie szkoły podstawowej, Technikum Zawodowe na podbudowie Zasadniczej Szkoły Zawodowej, Technikum Zawodowe dla dorosłych, Liceum Techniczne.
Radziejów należy do kapituły najstarszych miast i miejscowości w Polsce. Jest również siedzibą Stowarzyszenia Środowisk Twórców i Animatorów Kultury Kujaw i Ziemi Dobrzyńskiej. W Radziejowie działało Towarzystwo Miłośników Kujaw, które prowadziło Izbę Regionalną zajmującą się gromadzeniem zabytków związanych z dziejami Radziejowa i okolic. Towarzystwo wydawało gazetę miesięczną "Kronika Radziejowska". Prężnie działa Miejski i Powiatowy Dom Kultury, który jest organizatorem i współorganizatorem wielu imprez: "Dni Literatury" (we współpracy z Muzeum Literatury im. Adama Mickiewicza w Warszawie). Uczestnikami imprezy byli znakomici poeci i pisarze jak O.Wacław Oszajca, Janusz Odrowąź – Pieniążek, Wacław Sadkowski, Eugeniusz Kabat, Zygmunt Dmochowski, Janusz Żernicki. W programach kolejnych "Dni Literatury" występowali wybitni artyści scen polskich jak: Anna Chodakowska, Jan Jakub Należyty, Tadeusz Malak – Kolorowy Mikrofon – Międzywojewódzkie Prezentacje Muzyczne. Ponadto RDK organizuje – "Dni Radziejowa", plener "Maluj razem z nami", prowadzi działalność wydawniczą, a osiągnięcia to wydanie "Wesela na Kujawach" Franciszka Becińskiego, "Radziejów i okolice" przewodnika dekanatu Radziejowskiego i tomiku wierszy Zygmunta Dmochowskiego.
W Radziejowie działają stowarzyszenia: Radziejowskie Stowarzyszenie Unitis Viribus, M.U.K.S "Lider", Klub Sportowy "Start", TKKF "Radziejowianka", Stowarzyszenie na Rzecz Integracji "Razem", Zarząd Rejonowy PCK, Forum Samorządowe.
Miejska Biblioteka Publiczna im.
Franciszka Becińskiego
jest organizatorem Ogólnopolskiego Konkursu Literackiego im. F. Becińskiego. Biblioteka liczy ok. 43 tys. woluminów w bibliotece funkcjonuje stała wystawa – "Franciszek Beciński Poeta Kujaw".
Miasto posiada własną flagę – w kolorach niebieskim, żółtym i czerwonym (w układzie poziomym), w centrum paska środkowego – umieszczony jest
herb
miasta oraz godło herbowe – na tle błękitnej tarczy widnieją trzy białe blankowe zakończone czerwonymi stożkowymi dachami wieże, a pod nimi złota misa z biała głową św.
Jana Chrzciciela
. Ponadto uchwała Rady Miejskiej Nr XXIV/152/97 ustanowiono hejnał – utwór instrumentalny na trąbkę, pieczęć i insygnia władz miejskich.
Sport w Radziejowie
W Radziejowie działa klub
piłkarski
Start Radziejów, założony w 1948[3]. W sezonie 2009/2010 klub gra w IV lidze kujawsko-pomorskiej.
Sąsiednie gminy
Zobacz też
Linki zewnętrzne
Przypisy